Arcige Hipotezi
Bu hipoteze göre, Adilcevaz’ın eski ismi Arcige’dir. Bu isim, Urartu döneminden kalan Kef Kalesi’nin de adıdır. Arcige, Urartuca “kale” anlamına gelmektedir. Bu isim, zamanla Arapça ve Türkçe etkilerle değişime uğramış ve Adilcevaz haline gelmiştir.
Zatu’l-Cevaz Hipotezi
Bu hipoteze göre, Adilcevaz ismi Arapça kökenlidir. Bölgenin ceviz ağaçlarıyla dolu olması nedeniyle Arapça “Cevizler Vadisi” anlamına gelen Zatu’l-Cevaz veya Vad-il Cavz isimlerinden türediği düşünülmektedir. Bu isimler, Türkçe telaffuzla Adilcevaz olarak söylenmiştir.
Adil İmam Hipotezi
Bu hipoteze göre, Adilcevaz ismi bölgede halk arasında anlatılan bir efsaneye dayanmaktadır. Efsaneye göre, bölgeye Adil İmam veya Adil Kadı isimli bir kişi gelmiş ve halka adalet dağıtmıştır. Bu kişinin adı, ilçeye verilmiştir.
Bu üç hipotezden hangisinin doğru olduğu kesin olarak bilinmemektedir. Ancak Adilcevaz isminin tarihi ve kültürel zenginliği yansıttığı söylenebilir.
