Arka Plan
Osmanlı İmparatorluğu, 1826 yılından itibaren yerli hammaddelerin yabancı tüccarlar tarafından yurt dışına çıkarılmasını engelleyen bir tekel sistemini uygulamaya koymuştu. Ancak bu sistem, Büyük Britanya'nın çıkarlarına uygun düşmüyordu ve İngilizler, Osmanlı İmparatorluğu'na ticari ayrıcalıklar verilmesi için baskı yapıyorlardı.
Osmanlı Hariciye Nazırı Mustafa Reşit Paşa, Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın isyanını bastırmak için İngilizlerden yardım istedi. Bu yardım karşılığında, Baltalimanı'nda devlete ait bir yalıda Büyük Britanya'ya ticari bakımdan büyük ayrıcalıklar veren bir ticaret konvansiyonu imzalandı. Konvansiyon, 8 Ekim 1838'de Kraliçe Viktorya ve bir ay sonra da Sultan II. Mahmud tarafından onaylandı.
Antlaşmanın Başlıca Şartları
- Tekel sistemi kaldırıldı ve Britanyalılara diledikleri miktarda Osmanlı hammaddelerini satın alma imkanı verildi.
- İç ticarete Osmanlı vatandaşlarının yanı sıra Britanyalıların da katılması öngörüldü.
- Britanya vatandaşları, Osmanlı ürünlerini Osmanlı tebaasından tüccarlarla aynı vergi koşulları altında satın alma hakkına sahip oldular.
- Britanyalılarla olan transit ticaretten alınan resmi vergi kaldırıldı.
- Büyük Britanya gemileriyle gelen Britanya malları için bir defa gümrük ödendikten sonra, mallar alıcı tarafından nereye götürülürse götürülsün bir daha gümrük ödenmeyecekti.
Bu antlaşmanın bazı maddeleri, Britanya vatandaşlarının Osmanlı topraklarında ticaret yaparken Osmanlı vatandaşlarından daha düşük vergi ödeceği anlamına geliyordu. Bu durum, Osmanlı İmparatorluğu'nun yerli tüccarlarını olumsuz etkiledi ve ticaretlerini kısıtladı.
Sonuçlar ve Etkileri
1838-1841 yıllarında benzer antlaşmalar Fransa, İsveç, Norveç, İspanya, Hollanda, Belçika, Danimarka ve Portekiz ile de imzalandı. Bu antlaşmalar, Osmanlı İmparatorluğu'nda kapitülasyon sisteminin sağlamlaşmasına neden oldu ve Osmanlı sanayisine büyük bir darbe vurdu. Ayrıca, Osmanlı İmparatorluğu'nun diğer devletlere borçlanmasına yol açtı ve mali çöküntüsünü hızlandırdı.
Baltalimanı Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun dış ticaret politikalarındaki zorlu değişikliklerden biri olarak tarihe geçti ve ülkenin ekonomik yapısını etkiledi.
