Bitlis’in eski dönemlerinde evlilikler, geleneksel ritüellerle dolu bir süreçle gerçekleştirilirdi. Evlenme çağına gelmiş olan erkek gencin babası, durumuna uygun gördüğü kızı hanımı vasıtasıyla oğluna bildirirdi. Oğlan, bu vesileyle kızı görmeye gider ve beğenirse annesine söylerdi. Ardından oğlanın babası, kızı resmen istemek için aile büyükleriyle kız evine giderdi.
Geleneksel Kız İsteme ve Söz Kesme Merasimi
Kız babası, “Allah’ın izniyle, Peygamberin kavliyle kızınızı oğluma istiyorum” denildiğinde olumlu yanıt vermek için birkaç gün süre isterdi. Olumlu cevap alındığında, oğlan tarafı tekrar kız evine giderek resmi olarak kızı ister ve söz kesilirdi. Söz kesme merasiminde oğlan tarafı, kız için bir takım elbise, eşarp ve terlik götürürdü.
Nişan günü belirlendikten sonra, oğlan tarafı yakın akrabalarını davet ederdi. Kız tarafı da akrabalarını ve bir imamı çağırırdı. İmam, nişan merasiminde hem hakemlik yapar hem de yarı nikah sayılan duayı okurdu. Oğlan tarafı, ekonomik gücüne göre kararlaştırılan ziynet eşyaları, üç takım elbise ve iç çamaşırı, ayakkabı, terlik, kolonya, sabun, tarak, ayna ve şerbet için bir torba şeker götürürdü.
Davetliler, Yardım Amacıyla Değerli Eşyaları Kız Evine Getirirdi
Nişan töreni, kız evinde erkeklerin ve kadınların ayrı toplanmasıyla başlardı. İmam, kız ve oğlanın babasını odanın ortasında buluşturur ve duayı ederdi. Şerbet dağıtımı başlar ve bu bardakları saklamak oğlan tarafı için bir gelenekti. Davetliler, kız evine yardım amacıyla para, altın ve giyim eşyası getirirdi.
Düğün hazırlıkları, gelin bir köyden diğer köye götürülecekse bir gün önce başlardı. Oğlanın akrabalarından biri, elçi olarak kızın bulunduğu köye giderdi. Düğün alayı, ertesi gün kız evinin önünde toplanırdı. Köylüler, gelen düğüncüleri evlerinde misafir ederdi. Akşam kız evinde eğlence başlar ve türkü söyleyerek gelin getirilirdi. Gelinin saçı taranır, kına yakılır ve mumlar yakılırdı.
Gelin, Damadın Evine Gelince Eline Yağ ve Bal Verilirdi
Ertesi gün, gelinin dini nikahı imam tarafından kıyılır ve düğün alayı damadın evine doğru hareket ederdi. Damadın evinde yemek hazırlıkları yapılır, gençler damadın eşyalarını kaçırmaya çalışırdı. Gelin, damadın evine geldiğinde eline yağ ve bal verilir, kapıya sürmesi istenirdi. Su dolu testiyi kırarak içeriye girer ve evine alınırdı.
Düğün, damadın evinde yemeklerle sona erer ve gelin, akrabalarının yardımıyla odasına yerleştirilirdi. Düğünden sonra damat, ailesinin ellerinden öper ve sağdıçlara hediyeler verirdi.