Bitlis’in Coğrafi Özellikleri
Bitlis, deniz seviyesinden ortalama 1.637 metre yükseklikte, 8.294 kilometrekarelik bir alana sahiptir. Bitlis’in sınır komşuları Siirt, Muş, Batman, Ağrı ve Van’dır. Bitlis’in en önemli coğrafi özelliklerinden biri Van Gölü’nün kıyısında yer almasıdır. Van Gölü, Türkiye’nin en büyük gölü olup, sodalı ve tuzlu suyuyla ünlüdür. Van Gölü’nün yanı sıra Bitlis’te Nemrut Krater Gölü, Süphan Dağı, Nemrut Dağı gibi doğal güzellikler de bulunmaktadır. Nemrut Krater Gölü, dünyanın ikinci büyük ve Türkiye’nin en büyük krater gölüdür. Süphan Dağı, Türkiye’nin en yüksek üçüncü dağıdır. Nemrut Dağı ise volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş bir dağdır.
Bitlis’te karasal iklim hâkimdir. Kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Bitlis’in yıllık ortalama sıcaklığı 9 derecedir. Bitlis’in yıllık ortalama yağış miktarı ise 600 milimetredir.
Bitlis’in Tarihi Özellikleri
Bitlis’in tarihi Neolitik Çağ’a kadar uzanmaktadır. Bitlis ve yöresi Asur, Urartu, Med, Pers, Makedonya, Roma, Bizans, Arap, Selçuklu, Moğol, İlhanlı, Karakoyunlu, Akkoyunlu, Safevi, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde farklı isimlerle anılmıştır. Bitlis’in günümüzdeki isminin kaynağı kesin olarak bilinmemekle birlikte Asur dilinde “yurt” veya “kale” anlamına gelen “bit” veya “bet” kelimesinden geldiği düşünülmektedir.
Bitlis’te tarihi eserler bakımından zengin bir miras vardır. Bitlis’te Ahlat Selçuklu Mezarlığı, Adilcevaz Kalesi, İhlasiye Medresesi, El-Aman Kervansarayı gibi önemli tarihi yapılar bulunmaktadır. Ayrıca Bitlis’te beş adet tarihi cami vardır ki bunlar Şerefiye Camii (Ulu Camii), Kalealtı Camii (Kurşunlu Camii), Meydan Camii (Gök Meydan Camii), Ulu Camii (Yeni Camii) ve Gökmeydan Camii’dir.
Bitlis’te yetişen önemli tarihi şahsiyetler arasında Şerefhan Bey (Bitlis Beyliği’nin kurucusu ve Şerefname adlı tarih kitabının yazarı), Şeyh Abdurrahman Paşa (Bitlis Beyliği’nin son beyi ve Osmanlı-Rus Savaşı’nda Bitlis’i savunan kahraman), Ahmet-i Hani (Kürt edebiyatının öncülerinden şair ve alim), Bediüzzaman Said Nursi (Kürt asıllı İslam alimi ve Risale-i Nur’un müellifi) sayılabilir.
Bitlis’in Kültürel Özellikleri
Bitlis’in kültürel özellikleri arasında yöresel kıyafetler, halk oyunları, türküler, yemekler, el sanatları, inançlar ve gelenekler yer almaktadır. Bitlis’te yöresel kıyafetler genellikle renkli ve işlemeli olup, kadınlar başlarına yazma, erkekler ise külah takmaktadır. Bitlis’te halk oyunları arasında halay, bar, govend, delilo gibi oyunlar oynanmaktadır. Bitlis’te türküler arasında Bitlis’te Beş Minare, Ahlat’ın Dağları, Hani’nin Yolları, Bitlis’in Gülleri gibi türküler meşhurdur. Bitlis’te yemekler arasında keten aşı, çiriş aşı, çorti aşı, kavut aşı, çökelekli ekmek, patlıcan dolması, kaburga dolması gibi yemekler lezzetlidir. Bitlis’te el sanatları arasında kilim dokumacılığı, bakırcılık, taş işlemeciliği gibi sanatlar gelişmiştir. Bitlis’te inançlar arasında Alevilik, Bektaşilik, Nusayrilik gibi mezhepler yaygındır. Bitlis’te gelenekler arasında düğünlerde atlı cirit oyunu, kına gecesi, gelin alma töreni gibi gelenekler yaşatılmaktadır.