Babası gibi Alim, Fadıl, Şair, Tarihçi ve Tasavvuf ehli bir kimsedir. Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, XV. Yüzyılın sonlarında, XVI. yüzyılın başlarında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Babası kadar meşhur ve onun kadar alim olan Ebul Fazl Mehmed Efendi, Türkçe’den başka Arapça ve Farsça’yı da çok iyi bilmekteydi.
Şiirlerinde Fazli mahlasını kullanmıştır. Babası gibi Osmanlı Devleti’ne büyük hizmetler yapmıştır. Çok genç yaşta ilimle uğraşmış ve devlet işlerinde görev almıştır. 1511 yılında Müeyyed-zâde’ye danışman olmuştur.
Kanuni Sultan Süleyman Devrinde önce Divan üyeliği, sonra Manisa’da Müderrislik (Üniversite Hocalığı) yapmıştır. Daha sonra Trablus Kadılığına atanmıştır. 1542 tarihinde İstanbul’daki Rumeli Defterdarlığına (Baş Defterdarlığa) atanmıştır. Defterdar ismi buradan gelmektedir. Ölünceye kadar bu vazifede kaldığı ifade edilmektedir.
Bazı kaynaklarda ise ölmeden önce, Defterdarlıktan istifa ettiği anlatılmaktadır. Kanuni Sultan Süleyman’ın, kanuna aykırı bir fermanı; “Şeriata aykırıdır” diyerek iki defa reddettiğini ve daha sonra istifa ettiğini kaydetmektedir. Ebul Fazl Mehmed Efendi'nin iki oğlu vardı.
Ne yazık ki bu çocukları Galata’dan kayıkla karşı sahile geçmek isterken çıkan fırtına sonucunda kayıkları alabora olmuş ve iki kardeş suya düşerek boğulmuşlardır. Bu durum karşısında büyük üzüntülere gark olan Ebul Fazl Mehmet Efendi 1574 yılında vefat etmiştir.
Ebul Fazl Mehmed Efendi, babası gibi birbirinden kıymetli bir çok eser yazmıştır. Bu eserler (bilinenler) şunlardır:
1 - Kudumiye
2 - Halâk-i Muhsini
3 - Hulâsa-i Târih-i Vassaf
4 - Heşt Behişt Zeyli
5 - Selimşah-name
6 - Tarih-i Âl-i Osman
7 - Zahiret-ül Mülük
8 - Tarih-i Osmâni
9 - Medaric’ül-itikat fi Tercene-i Menecih’ül-İbad
10 - Ahlâk-i Muhsini Tercümesi
11 - Ceride-i Âsar ve Haride-i Ahbar
12 - Divan-i Hafız’a Nazire
13 - Mevâhibü’l-Âliyye Tercümesi
14 - Terceme-i Zahire
