Bitlis'in kültürel dokusunda derin izler bırakan geleneksel doğum ritüelleri, adeta bir kültürel miras niteliği taşıyor. Bu ritüellerin başında gelen "zestanlık" ve "40 gün geleneği" geliyor.
Aile İçi Sürprizler ve Kutlamalar Yapılırdı
Hamileliğin ilk dönemlerinde aile fertlerinden gizlenen hamilelik süreci, fiziki değişikliklerle birlikte hane halkına duyurulur. Bu duyurudan sonra gelin annesi ve oğlan anne-babası, ilk haberi aldıklarında para ve hediyelerle ödüllendirilir.
Hamile Bir Kadına "Aylı Kadın" Diyorlardı
Hamile kadın, "aylı kadın" olarak adlandırılır ve hamilelik döneminde ağır işlerden uzak tutularak korunur. Doğacak çocuğun cinsiyeti ise fiziki değişikliklere göre yorumlanır.
Bitlis'te hamilelik döneminde görülen aşermeler ise "yiriklemek" olarak adlandırılır ve gönlün çektiğinin yenilmemesi, çocuğun sağlığı açısından önem taşır.
Doğum, kırsal kesimde yerli ebelerin yardımıyla gerçekleştirilirken, şehir merkezinde sağlık ocakları ve hastanelerde doktor kontrolünde yapılır. Doğum sırasında kız annesi bulunmaz, ancak doğumdan sonra haberi alır ve çocuğu görmeye gelir.
Erkek Çocuğa Ayrı Kız Çocuğa Ayrı Tatlılar Yapılıyordu
Yeni doğan çocuğa kız ise "murtoğe", erkek ise "şirin keynanah" tatlıları yapılır ve dağıtılır. Yeni annenin ve çocuğun 40 gün boyunca dinlenmesi ve korunması sağlanır. Bu süre içinde lohusa annenin yemeklerine dikkat edilir ve çocuk, çarşamba günleri dışında her gün yıkanır.
40 günün sonunda çocuk evden dışarı çıkarılırken, kundağına ekmek bırakılır ve çocuk oda içerisinde yalnız bırakılmaz. Gece veya gündüz doğan çocuğun ayağına göre çeşitli inanışlar ve uygulamalar da mevcuttur.
