Tarihi ve İsyanların Kökeni
Hilvan'ın tarihçesi 1800'lerin başlarına dayanır. Bu dönemde Sivas Gürün'den göç eden akraba beş aile, Hacı Musalar, Hacı Mehemedler, Hamıkalar ve iki ailenin daha katılımıyla Uluyazı (Hoşin) köyünden ayrılarak, harabe halindeki Karacürün'e (Hilvan) yerleşirler. Bu göç, köyün temelini atmış ve ilçenin bugünkü nüfusunu etkilemiştir.
Köyün ismi, köy meydanında bulunan Karadibek taşından esinlenilerek Karacürün olarak belirlenmiştir. İlerleyen dönemlerde çevre köylerden gelen aşiretlerin Karacürün'e yerleşmesiyle yerleşim büyümüş ve gelişmiştir. Bu dönemlerde yerel aşiretler arasında kaynaşma yaşanmıştır.
Karacürün, başlangıçta Siverek ilçesine bağlı Uluyazı nahiyesine bağlıydı. Ancak coğrafi konumu ve gelişen nüfusu, bölgeye olan ilgiyi artırmıştır. 1926 yılında Şanlıurfa iline bağlı bir ilçe merkezi olarak tanınarak "Hilvan" adını almıştır. Hilvan adının kökeni, şu anda "Balkı" olarak bilinen ve Gölcük yoluna 5 km uzaklıkta bulunan bir köyden gelmektedir.
Balkı (Hilvan) köyü, çok eski medeniyetlere dayanan birçok tarihi kalıntı ve harabelere ev sahipliği yapar. İlçenin tarihi, bu zengin mirasa dayanır ve günümüzde hala tarih meraklılarını cezbetmektedir. Hilvan, hem köklü geçmişiyle hem de kültürel çeşitliliğiyle dikkat çeken Şanlıurfa ilçelerinden biridir.